وضعیت حوزه اجتماعی و مددکاری اجتماعی ایران در ۱۰ سال آینده

جهان پیشرفته هر لحظه در حال پوست اندازیِ نوین در تمامی عرصه های حیات خویش است. این تحول به یاری مطالعات آینده نگر و پیش بینی کننده اتفاق می افتد. به دیگر سخن در انتظارِ رخ دادن حوادث و سپس چاره اندیشی نمی مانند! و این یعنی پیشگیری.
بد نیست برای آغاز سخن، نیم نگاهی بیندازیم به آینده نگریِ دانشمندانشان به وضعیت جهان در ۳۵ سال آینده در حوزه های مختلف:

پزشکی
پزشکی به سمت شخصی شدن خواهد رفت. نقشه برداری از ژنوم انسان سبب خواهد شد تا درمان متناسب با وضعیت خاص و ژن خاص هر فرد صورت گیرد. پزشکیِ خانگی رشد خواهد کرد و آن به دلیل عرضه کیتهای خاص خواهد بود. هر انسان یک من برترِ مجازی خواهد داشت که وزن، رژیم غذایی و سلامتی دیگر او را کنترل خواهد کرد.
داروهای ارتقا دهنده ذهن، علم ژنتیک و ایجاد انسان هایی با توانایی های فراطبیعی بوسیله کار گذاشتن قطعات مکانیکی در بدن انسان، شخصیت و طبیعت بشر را دستخوش تغییراتی خواهد کرد.
استخوان درد و کمر درد و پوکی استخوان کاملاً برطرف خواهد شد.

منابع انرژی
انرژی الکتریکی گسترش بیشتری خواهد کرد. ساختهای زیستی از طریق گیاهان اصلاح ژنتیک شده انرژی زیادی را تولید خواهند کرد.
آب همچنان یک مشکل اساسی برای انسان باقی خواهد ماند و بشر به سمت ذوب کردن یخ قطب ها و صرفه جویی و نمک زدایی آب دریاها خواهد پرداخت.
اگر چه گازهای ناشی از مصارف خانگی باعث آلودگی خواهد شد اما کنترلِ آن شدنی خواهد بود.
کشاورزی بر مبنای مطالعات ژنتیکی رشد خواهد کرد.
فناوری
کامپیوترها نقش اساسی را در زندگی تمام انسانها بازی خواهند کرد و تمامی زندگی شبانه روزمان را تحت تأثیر قرار خواهند داد. امنیت بر اساس تولیدات کامپیوتری گام مهمی رو به جلو برخواهد داشت. دوربین های تصویری خودکار و مجهز به عناصر شناسایی رفتار انسان برای ارتقاء سطح امنیت زندگی رواج خواهد یافت.

جمعیت
در ۳۵ سال آینده به ۹ میلیارد و ۶۰۰ میلیون نفر خواهد رسید که منجر به کمبود غذا در جهان می گردد. چین و هند هر کدام یک میلیارد نفر جمعیت خواهند داشت و آمریکا ۴۰۰ میلیون نفر. امید به زندگی بیشتر خواهد شد و به ۷۶ سال خواهد رسید، یعنی ۱۰ سال افزایش. البته امید به زندگی یهودیان ۱۰ سال بیشتر از سایرین خواهد بود.

محیط زیست
اسیدی شدن اقیانوس ها مشکل جدی زیست محیطی است. دی اکسید کربن تولید شده توسط انسانها وارد آب شده، تبدیل به اسید کربنیک شده و تعادل موجودات کربنی درون آب را بهم می زند و نسل موجودات دریایی را با خطر روبرو می کند.
گرمایش جهانی باعث خواهد شد تا ۱۵۰ میلیون نفر مجبور به مهاجرت شوند.
این تغییرات به شکل خشک سالی، کم آبی، بیابان زایی، توفان و تند باد خواهد بود.
هند و کشورهای عربی با کم آبی زیادی روبرو خواهند شد. و در واقع نیمی از جهان این مشکل را خواهد داشت.

دین
تغییر سریع چهره دینی جهان به دلیل تفاوت در نرخ باروری و تعداد جمعیت جوانان اتفاق خواهد افتاد و ربطی به تغییر در دین نخواهد داشت.
مسیحیت بزرگترین دین خواهد بود و اسلام بسیار رشد بیشتری خواهد کرد و این به دلیل جوان بودن و داشتن نرخ بالای باروری خواهد بود که این امر جمعیت مسلمانان با مسیحیان را در ۵۵ سال آینده برابر خواهد کرد.
خروج از مسیحیت بیشتر از خروج از اسلام خواهد بود.
جهان به سوی بی دینی پیش نخواهد رفت بلکه برعکس دینی تر خواهد شد، اما آینده جهان از نظر فرهنگی تحت تسلط غرب خواهد بود.

اقتصاد
اقتصاد جهان سه در صد رشد خواهد داشت. یعنی سه برابر رشد اقتصادی!
چین رتبه اول اقتصاد جهان، هند دوم و آمریکا سوم خواهد بود. و این سه با جهان فاصله زیادی خواهند گرفت.
اندونزی جایگاه چهارم را خواهد داشت و اروپا عقب گرد خواهد کرد. برزیل، مکزیک، روسیه و ترکیه تولید ناخالص داخلی زیادی خواهند داشت.
مصر نهمین و ژاپن دهمین اقتصاد برتر جهان خواهد شد!!

تکنولوژی
روباتهایی به بازار خواهند آمد که بعنوان همدم انسان تلقی می شوند! مشابه انسان با احساسات انسانی، چنانکه می توانند انسانها را عاشق خود کنند!
این روباتها شوخ طبع، جدی، احساسی و یا عبوس می شوند. عضوی از خانواده خواهند شد! مشورت خواهند داد و ابراز احساسات خواهند کرد.
وسیله های نقلیه به کره ماه و دیگر سیاره ها ساخته خواهند شد. و حتی سکونت در کره ماه.
خانمهای خانه دار روباتهای خانه دار خواهند داشت تا آشپزی کنند، کار خانه انجام دهند و بچه بزرگ کنند. مدارس بیشتر در خانه توسط کامپیوتر برگزار خواهد شد.

خوب، چنین پیش نگری قطعاً به اندیشمندان و مدیران جامعه قدرت مانور داده و سکان هدایت ساختارهای جامعه را در دست مدیران خلاق نگه خواهد داشت.
با این مقدمه نگاهی بیندازیم به وضعیت حوزه اجتماعی کشورمان در ۱۰ سال آینده و در امتداد آن، وضعیت مددکاری اجتماعی در ۱۰ سال پیش رو:

سلامت اجتماعی
عبارتست از رفاه جسمی، روانی و اجتماعی.

به دیگر سخن چگونگی ارزیابی فرد از رفتار خود در قبال اجتماع می باشد. اگر فرد جامعه را بصورت یک مجموعه معنادار، قابل فهم و سودمند برای رشد خود بداند و احساس تعلق به جامعه اش را داشته باشد و از طرف جامعه پذیرفته شده باشد بالاترین سطح سلامت اجتماعی را خواهد داشت.
شاخصهای سلامت اجتماعی: نرخ پایین طلاق، پایین بودن فقر، بیکاری و بیسوادی است. نیز پذیرش مسئولیت، آگاهی به حقوق شهروندی، احترام به حقوق دیگران، احترام به محیط زیست، شناخت فرهنگ و ارزشهای انسانی و اجتماعی، پرهیز از خشونت، محترم شمردن حقوق مردم از سوی حاکمیت، برابری در دستیابی به امکانات جامعه و رشد و توسعه، امکان ازدواج، شادی عمومی، برابری جنسیتی و …

نگاهی عمیق تر به این شاخص های سلامت اجتماعی و وضعیت موجود در کشور به ناچار ما را به پیش بینی فوق راهنمایی می کند:

در بخش آسیب های اجتماعی
با سونامی ویرانگری روبرو خواهیم شد که ترکش های آن همه لایه های اجتماعی را درگیر خواهد کرد، چنانکه جبران صدمات آن طاقت فرسا و بسیار زمانبر خواهد بود. اعتیاد، طلاق، روسپی گری، خشونتهای خیابانی و دزدی آمار رو به فزونی خواهند داشت.

در بخش اخلاقی
با پسرفتی در ارزشهای انسانی و روابط انسانی روبرو خواهیم شد! به گونه ای که نادیده گرفتن حقوق فردی و اجتماعی خود یک هنجار خواهد شد. سوءاستفاده کردن در روابط بین فردی از یکدیگر امری متداول خواهد بود. دروغ ابزار ارتباطی متداولی خواهد شد.

فقر
بخاطر بسترهای معیوب اقتصادی، رانت ها، تبعیض در فرصتهای اقتصادی، نظارت های ضعیف و معنادار و فقدان برنامه های جامع اقتصادی به روز شده، با طبقه متوسط اقتصادی لاغر شده و با بزرگ شدن طبقه ضعیف روبرو خواهیم شد.

مدیریت اجتماعی
همچنان با حاکمیت مدیران اجتماعی بیسواد، وابسته به طبقات حاکمیتی و تنگ نظری روبرو خواهیم بود که هر نقدی را سرکوب کرده و یک دایره مدیریتی محدود به خود را ترسیم خواهند نمود.

بهداشت روانی
اضطراب، افسردگی، خشم، اختلالات رفتاری و روانی رو به فزونی خواهد گذاشت.
این چهره سیاهی است که با احساسی درد آور آنرا پیش بینی می کنیم. و استناد ما بر وضعیت موجود است و طبیعی است که امتداد آن در ۱۰ سال آینده همین خواهد بود!!! مگر تغییرات و اصلاحاتی اتفاق بیفتد که یکی از این مگرها برای پیشگیری این فجایع سپردن کار به متخصصین و یا حداقل مشاوره گرفتن جدی از آنان توسط دولت و اجرا کردن آنست.

و اما مددکاری اجتماعی

قطعاً بنا به ماهیت علمی، اجتماعی، فردی و همه جانبه آن در برخورد با پدیده های جامعه یکی از مهمترین علوم یاورانه برای کنترل آسیب ها و خروج از بن بست ها خواهد بود. چرا که همچنانکه گفته شد، مددکاری اجتماعی در تبیین و توصیف شرایط اجتماعی با فرد، گروه، جامعه، فرهنگ، اقتصاد، اخلاق، سیاست، آسیبها، نشاط و بیماریها سر و کار دارد. پس دولت برای رهایی از این نابهنجاریها مجبور به رشد و گسترش حرفه مددکاری اجتماعی و کمک گرفتن از این متخصصین اجتماعی خواهد بود.
وضعیت حرفه مددکاری اجتماعی در ۱۰ سال آینده بسیار تأثیر گذار، ارزشمند با پایگاه اجتماعی بالایی خواهد بود. اما این بدان معنا نیست که دارنده مدرک مددکاری اجتماعی چنین جایگاهی را به صرف مدرکش در اختیار خواهد گرفت! بلکه مدرک با سواد و تجربه روز.

احمدعلی جبارزاده | مددکار اجتماعی

وبسایت تخصصی مددکاری اجتماعی ۲۰۱۵